Veteranen met tinnitus, wat kunnen we van hen leren?

Ondanks dat veteranen vaak tinnitus kregen tijdens hun missie(s), is het nog steeds een taboe om hiervoor hulp te zoeken. De virtuele conferentie van de British Tinnitus Association 2020 leert ons dat daar verandering in moet komen. Het is stoer om hulp te zoeken als je last hebt van tinnitus - of je nou veteraan bent of niet.

Arhur Curry (71) had tijdens zijn diensttijd een ondefineerbare ruis opgelopen. Hij zat maar liefst 29 jaar in het Britse leger en is inmiddels met pensioen. Op het moment dat hij het leger verliet, vertelde hij niemand de reden. Uit angst. De jaarlijkse audiologische test, die hij al vaak probeerde te vermijden, had hij niet gehaald. Openheid van zaken geven was geen optie, dan zou hij zeker nooit meer een baan krijgen. En bovendien, over je tinnitus praten is niet wat je doet als veteraan. Of toch wel?

Het hoort erbij

Uit recent onderzoek van dr. Georgina Burns-O’Connell blijkt dat er bij defensie vaak een ‘veteranen identiteit’ - een military mind - overheerst. In de militaire cultuur is het ongebruikelijk om over eigen ervaringen te spreken. Doordat veteranen nare dingen hebben meegemaakt tijdens hun missies, gaan zij vaak met tinnitus om op een manier van: Accept it and get on with it. Het hoort erbij.

Gevolgen

Dat klinkt allemaal wel stoer, maar wist je dat veteranen wereldwijd vaker tinnitus, gehoorverlies en stress hebben dan voorkomt in andere beroepsgroepen? In de Verenigde Staten, waar vanaf 1994 tot 2018 statistieken zijn bijgehouden, is elk jaar een sterke toename van het aantal gevallen gemeld. En het aantal groeit jaarlijks nog steeds. In dat land heeft op dit moment 62% van de veteranen en 38% van de overige werknemers bij defensie chronische tinnitus. Met alle gevolgen van dien: concentratieproblemen, slapeloosheid, angststoornissen en depressies.

Knaltrauma

Op hun missies kunnen militairen traumatiserende gebeurtenissen ervaren. In oorlogssituaties werken zij in een extreem lawaaiige omgeving, waar zij grote risico’s lopen om het slachtoffer te worden van een knaltrauma, ook wel blast injury genoemd. Als je dit woord op internet opzoekt, dan zie je wat dit werk met je oren kan doen.

PTSS

Naast die vervelende allesoverheersende tinnitus komen veteranen vaak ook uit oorlogsmissies met beelden op hun netvlies die zij niet goed aan hun omgeving kunnen uitleggen; een psychotrauma. Bij de meeste mensen staat het leven dan helemaal op z’n kop. Ze maken vaak een wezenloze indruk, alsof zij er niet helemaal bij zijn. Pas als de eerste schok achter de rug is, komen de emoties. Verdriet en kwaadheid of een mengeling van beide. Dat zijn hele normale reacties bij een psychotrauma. Net als woede-uitbarstingen, irritaties, moeite met concentreren, hyperventilatie, slaapstoornissen en overdreven schrikreacties. Professor Marc Fagelson herkent bij zijn patiënten dergelijke klachten het posttraumatisch stresssyndroom (PTSS). Er is een link met tinnitus.

Trauma versus Tinnitus

In zijn praktijk ziet Fagelson veel patiënten die tegelijkertijd met een ernstig trauma (denk aan een bombardement of aanslag), ook ineens tinnitus kregen. Hij duikt in de theorie van traumaonderzoeker Johnathan Shay. Die schrijft in zijn boek Achilles in Vietnam dat een traumatische ervaring een deep learning proces in de ziel achterlaat. Dat klinkt filosofisch, maar het gebeurt allemaal in de hersenen. Hoe zit dat? Bij traumatische ervaringen komt een cocktail aan stresshormonen vrij. Die activeren de hippocampus en de amygdala in de hersenen zodanig, dat de herinnering aan het trauma geheel of gedeeltelijk wegvalt. Dat is de reden dat iemand die een ernstige traumatische ervaring heeft, worstelt met zijn of haar herinneringen. Het gedeelte in de hersenen dat emotie reguleert en het gedeelte dat herinneringen naar boven laat komen, is helemaal in de war. Je leert jezelf als het ware verkeerde reacties aan - deep learning – die naar boven komen bij een nieuwe situatie die je doet denken aan het trauma. Daarbij komt dat een ander deel van de hersenen, de prefrontale cortex, bij meerdere trauma’s steeds kleiner wordt. Dat is een blijvende schade.

Link met tinnitus

Professor Marc Fagelson ziet een overlap met tinnitus. Hij stelt daarom in zijn onderzoek de volgende vraag: triggert de tinnitus die op hetzelfde moment van het trauma ontstond, de onbeschrijfelijke herinneringen óf wordt de tinnitus als erger ervaren, doordat deze tijdens die pijnlijke periode is ontstaan? Een ingewikkeld vraagstuk. Om hier een antwoord op te krijgen, kijkt hij opnieuw naar de deep learning theorie van Shay. Iemand met een trauma koppelt vaak negatieve emoties aan een gebeurtenis die de herinnering aan het trauma oproept. Deze negatieve emoties uiten zich in de hierboven genoemde PTSS-klachten. Diezelfde klachten ervaren, volgens Fagelson, tinnituspatiënten ook. Daarbij omschrijven getraumatiseerde patiënten hyperacusis als een nóg ergere last, boven de tinnitus. Het is aan de hulpverleners en leefomgeving om hyperacusis niet in een verkeerd hokje te plaatsen, maar het ‘totaalpakket’ van deze aantoonbare klacht serieus te nemen.

Vraag hulp

Wetenschappers, medici en hulpverleners staan voor de uitdaging om te onderzoeken hoe zij een betere zorg op maat kunnen bieden aan deze groep veteranen. Daarnaast is erkenning nodig voor beroepsgroepen die ook te maken krijgen met extreme knallen, zoals politieagenten. Wat leren mensen in deze beroepsgroepen van de veteranen? Volgens het onderzoek van dr. Georgina Burns-O’Connell help je veteranen met tinnitus het beste door zo veel mogelijk informatie en voorlichting te geven aan zowel de veteranen zelf als aan hun leefomgeving. Dat is nodig voor de (h)erkening van de aandoening. Als we willen voorkomen dat er over een tijdje een nieuwe generatie zoals die van Arthur Curry ontstaat, dan is nu de tijd gekomen om het taboe te doorbreken en hulp te zoeken als tinnitus je leven beheerst.

Behandeling PTSS

Behandeling is nodig als je in je emoties blijft vasrzitten, als je erg gespannen bent of slaapproblemen houdt. Ook kan behandeling helpen als je moeilijk kunt praten over het trauma. PTSS is goed te behandelen. Kern van de behandeling is dat je de confrontatie met de traumatische gebeurtenis én, in dit geval, de tinnitus aangaat in plaats van dat je deze probeert te vermijden. Dankzij de behandeling worden de emoties die je hierbij beleeft minder sterk en kunt je de ervaring verwerken. Welke behandeling het beste past, hangt af van verschillende factoren, zoals de aard van het trauma, de frequentie, de voorgeschiedenis, bijkomende aandoeningen of omstandigheden. Depressieve klachten of andere psychische stoornissen kunnen de verwerking van het psychotrauma en de tinnituslast bemoeilijken. Een arts kan besluiten om eerst medicijnen te geven, opdat de behandeling meer kans van slagen heeft. Je krijgt individueel of in een groep therapie. Werken in een groep kan heel steunend zijn, omdat je er lotgenoten treft. Je bent niet niet langer alleen met het probleem. PTSS wordt bij voorkeur behandeld met psychotherapie.

Trauma gerichte cognitieve gedragstherapie

Trauma gerichte cognitieve gedragstherapie is de meest onderzochte effectieve behandeling van de PTSS. Het doel is om angsten en vermijdingsgedrag af te remmen en te laten verdwijnen. Daardoor is de schokkende gebeurtenis meer te accepteren als iets uit het verleden. Bij een PTSS is het trauma nog in het hier en nu; na een geslaagde behandeling is het trauma voltooid verleden tijd. In de behandeling begeleidt de therapeut bij het opnieuw oproepen en herinneren, van de traumatische gebeurtenis. De parallel met PTSS is dat deze therapie ook bewezen effectief kan zijn in het leren omgaan met tinnitus.

Eye Movement Desensitization Reprocessing (EMDR)

EMDR is een krachtige behandeling en even effectief als trauma gerichte cognitieve gedragstherapie. Je richt je op de emotionele lading van de traumatische herinnering. Terwijl je die herinnering oproept, leidt de therapeut je af, bijvoorbeeld doordat jouw ogen de handbewegingen van de therapeut volgen. De emoties verliezen daardoor geleidelijk hun heftigheid en doven als het ware uit. Daarmee vermindert de angst en de herinnering aan het trauma. EMDR-therapie kan ook een succesvolle uitwerking hebben op tinnituspatiënten.

Medicijnen

Er zijn twee soorten medicijnen die toegepast worden bij de behandeling van de PTSS: rustgevende middelen en antidepressieve middelen. Ze zijn een onderdeel van, maar niet de enige, behandeling van PTSS.

Beter voorkomen dan genezen

Natuurlijk zou je een trauma liever voorkomen, maar dat overkomt je. Wat je kunt doen aan de preventie van tinnitus is: goede voorlichting geven en gehoorbescherming. Maar heb je eenmaal tinnitus, doorbreek dan het taboe om dit te verzwijgen. Het is juist goed als je hulp zoekt en niet alleen met je probleem blijft rondlopen. Hoe oud je ook bent en uit welke beroepsgroep je ook komt. Wat we van dit verhaal kunnen leren is dat iedereen die tinnitus als een last ervaart, hulp moet zoeken. Of je nou een veteraan bent of niet.

Dit is een samenvatting van één van de lezingen/presentaties van de online conferentie van de British Tinnitus Association, gemaakt door Carien Rosier, vrijwilliger bij de commissie tinnitus & hyperacusis van Hoormij∙NVVS in samenwerking met Marjolijn Dekker, communicatieadviseur bij Hoormij∙NVVS.

Lees ook:

Publicatiedatum: 01 februari 2021