Grip op een overgevoelig brein

Duizeligheids- en evenwichtsklachten zijn zeer beperkend, maar verdwijnen meestal binnen enkele maanden. Bij patiënten die chronische klachten ontwikkelen, speelt een overgevoelig brein mogelijk een belangrijke rol. Goed nieuws want we kunnen de hersenen kalmeren.

Tekst Marjan Enzlin

Alle aandoeningen hebben lichamelijke, sociale, psychische en emotionele componenten (niet te verwarren met oorzaken). Deze versterken elkaar en hebben in wisselende mate invloed op hoe mensen hun symptomen ervaren. Dat is goed nieuws, want het betekent dat er knoppen zijn waar patiënten zelf aan kunnen draaien om invloed te hebben op hun klachten. Uiteraard naast goede (para)medische begeleiding. Er zijn diverse programma’s die uitgaan van een overgevoelig brein dat duizeligheids- en evenwichtsklachten, bijvoorbeeld gestart door de uitval van een evenwichtsorgaan, in stand houdt. Ook na vestibulaire revalidatie, gedegen (para)medische begeleiding en het verstrijken van tijd. Eén van die programma’s is dat van de Steady Coach.

Makkelijk toegankelijk via online video’s voor wie het Engels beheerst, gratis, wetenschappelijk onderbouwd, inzicht gevend, verdergaand dan neuroplasticiteitsprogramma’s en praktisch uitvoerbaar. Noot vooraf: hoewel er veel aandacht is voor psychische factoren, zet het programma de klachten zeker niet weg als psychisch. Het gaat uit van ernstige lichamelijke klachten, als gevolg van een overgevoelig brein, dat vanwege verschillende oorzaken is blijven steken in de gevaarmodus. Ook bekend als de vecht-vlucht-bevries-reactie (kader 2).

Steady Coach

Dr. Yonit Arthur, gepromoveerd audioloog (Purdue University, Lafayette, VS) - gespecialiseerd in gehoor- en evenwichtsstoornissen en het behandelen van chronische duizeligheid - is de drijvende kracht achter één van de programma’s die momenteel veel aandacht trekken. Ze is gecertificeerd lid van de American Board of Audiology, de American Institute of Balance en de Vestibular Disorders Association (VeDA). Arthur houdt zich exclusief bezig met het begeleiden van patiënten met chronische duizeligheid en evenwichtsstoornissen via online kanalen onder het merk The Steady Coach. Daar is onder meer een uitgebreid gratis programma te vinden. Dit programma helpt patiënten inzicht te krijgen in de factoren die hun symptomen hebben veroorzaakt (vaak biomedisch) en de factoren die kunnen leiden tot chronische klachten. Het geeft informatie over factoren die eraan bijdragen dat de hersenen overgevoelig reageren op signalen die het brein foutief interpreteert als gevaar. Met praktische tips waardoor patiënten zelf hun (herstel)proces leren beïnvloeden door hun hersenen te kalmeren. Alle informatie is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek naar chronische pijn, aangetoond vaak ook veroorzaakt door een overgevoelig brein.

Belangrijk: het programma is alleen geschikt voor personen bij wie bij medisch onderzoek géén ernstige medische oorzaak is gevonden (zoals bijvoorbeeld een hersenbloeding) en mensen bij wie wél een biologische verklaring is gevonden (bijvoorbeeld uitval van één van de evenwichtsorganen), maar die niet binnen een aantal maanden opknappen door compensatie (via hersenen, ogen, andere zintuigen en spieren). Bij deze groepen - vaak met diagnosen zoals PPPD, BPPD, MDDS en vestibulaire migraine – kan het kalmeren van een overgevoelig brein de klachten drastisch verminderen, aldus Yonit Arthur en andere deskundigen.

Zenuwstelsel en stress

Het zenuwstelsel regelt zo’n beetje alles in ons lichaam. Onderdeel van het zenuwstel is het autonome zenuwstelsel dat bijvoorbeeld de hartslag en bloeddruk regelt. Het autonome zenuwstelsel bestaat uit een sympathisch deel dat ons in staat stelt in actie te komen en dat reageert op gevaar/stress, en het parasympathisch deel dat zorgt voor ontspanning en rust. De twee werken nauw samen en wisselen elkaar af. Belangrijk is te weten wat in de neurowetenschap bedoeld wordt met het woord stress: álles wat actie vereist geldt voor het zenuwstelsel als ‘stress’. Dus niet alleen wat wij onder negatieve stress verstaan, bijvoorbeeld het hebben van een drukke baan en het dreigen van gevaar. Ook heel gewone dingen zoals het voelen van kou (actie: we doen een jas aan), het ontvangen van een email (actie: die moet gelezen worden). Zodra de actie is ondernomen gaat het sympathisch zenuwstelsel ‘offline’ en komt het parasympathisch deel ‘online’, zodat er ontspanning is. Dit is een volledig normale wisselwerking binnen het zenuwstelsel.

Bij mensen die chronische klachten ontwikkelen, nadat uit onderzoek gebleken is dat er geen ernstige medisch-biologische aandoening is en die niet opknappen na bijvoorbeeld een revalidatieprogramma, is het zinvol te denken aan een verstoring in de wisselwerking tussen sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel. Of makkelijker gezegd: de hersenen blijven (om verschillende redenen) ‘hangen’ in de sympathische fase en gaan interpretatiefouten maken. Ze ‘zien’ gevaar waar geen (groot) gevaar is en reageren overgevoelig op triggers. Gelukkig zijn er methoden om de hersenen te kalmeren, waardoor klachten afnemen. Ook na jarenlange symptomen.

Enkele tips

• Op Hersenletsel Uitleg en The Steady Coach tref je begrijpelijke informatie over de werking van het zenuwstelsel en de gevolgen van een brein dat ‘vasthangt’ in gevaarmodus. Weten hoe het werkt, helpt al het hoofd te kalmeren
• Veel aandacht hebben voor symptomen is volledig begrijpelijk, maar geeft het brein steeds het signaal dat er ‘gevaar’ dreigt, waardoor symptomen kunnen toenemen. Vermijd daarom het googelen van symptomen en breng niet te veel tijd door op websites voor lotgenotencontact
• Geef jouw hersenen zo vaak mogelijk de boodschap dat je fysiek veilig bent (zeg dat bijvoorbeeld hardop tegen jezelf, ook al geloof je het zelf niet)
• Vermijd beweging en andere triggers zo min mogelijk. Bouw langzaam op. Als je overvallen wordt door symptomen, stop dan, haal drie keer diep adem, blaas langzaam uit en vervolg jouw activiteit
• Kijk - óók als bij jou sprake is van een duidelijke medische oorzaak - terug naar de periode voordat je klachten kreeg en schrijf op wat er toen speelde. De zorg voor een zieke ouder bijvoorbeeld. Langdurige chronische stress is niet per definitie de oorzaak van jouw symptomen, maar heeft jouw brein mogelijk wel in een extra alerte toestand gebracht, waardoor het overgevoelig reageert en dus geen ruimte heeft te compenseren en adequaat op prikkels/triggers te reageren

Bronnen: hersenletsel-uitleg.nl en https//thesteadycoach.com