Audioloog Peter van Hengel over de behandeling van tinnitus en de achterstand van de hyperacusis-patiënt

Als beroepsgroep de hoorzorg veilig en verantwoord op peil houden in tijden van de corona-crisis is op dit moment één van de doelen van Peter van Hengel, audioloog bij Audiologisch Centrum Apeldoorn. In deze drukke tijd maakte hij toch ruimte voor een gesprek met Hoormij∙NVVS over zijn visie op de behandeling van tinnitus-patiënten, de rol van de audicien hierin en het gebrek aan aandacht voor mensen met hyperacusis, overgevoeligheid voor geluid.

Tekst Marjolijn Dekker


“Hoe meer we leren over tinnitus hoe meer we ons realiseren dat de oplossing om ermee om te gaan, persoonlijk is. Steeds meer artikelen onderbouwen dat. Iedere patiënt heeft andere persoonlijkheidskenmerken en coping mechanismen, daar moet je rekening mee houden. Zo vinden onderzoekers van het tinnituscentrum van de Universiteit van Berlijn het noodzakelijk om bij de behandeling van chronische tinnitus verder te gaan dan alleen cognitieve gedragstherapie (zie artikel in ‘Frontiers in Psychology’ van Raphael Biehl en collegae). Het advies? Je moet iemand behandelen als ‘totaal persoon’.

Grote truc

Tinnitus is vrijwel nooit echt geluid, maar een zenuwsignaal dat lijkt op het signaal van echt geluid. Er zijn duidelijke aanwijzingen dat bij tinnituspatiënten het filter in de kleine hersenen ontregeld is waardoor dit een signaal doorlaat dat spontaan in de zenuwen gegenereerd wordt. De grote truc is om aan dit signaal geen aandacht te besteden. Dat lukt niet altijd zonder hulp.

Persoonlijke gesprekken

Patiënten moeten eerst weten wat er met hen aan de hand is. Daarom is psycho-educatie de eerste stap in behandeling. Het liefst in groepsverband. Dit helpt om je te realiseren dat je niet de enige bent. Het is belangrijk partners en/of naasten bij dit proces te betrekken, zodat ook zij begrijpen wat er aan de hand is. Vervolgens brengen we in persoonlijke gesprekken met de audioloog en maatschappelijk werker in kaart welke factoren een rol spelen. Denk aan de mate van gehoorverlies, stress, persoonlijkheidskenmerken, coping strategieën, hoeveelheid slaap en ontspanning iemand heeft en de rol van werk en relatie(s). Ons advies is gericht op de beste insteek voor die specifieke persoon. Er is wel een gemene deler. In vrijwel alle gevallen speelt oververmoeidheid en gebrek aan energie een rol. Hulpmiddelen zoals zachte muziek om in slaap te komen en ontspanningstechnieken kunnen verlichting bieden.

Audicien keihard nodig

Waar tinnitus eerst vooral werd benaderd als een gehoorprobleem en veel minder als een psychologisch probleem, is dat met de komst van de cognitieve gedragstherapie en benadering van Rilana Cima 180 graden gedraaid. Ik vind dat je voor beiden oog moet houden. Hierbij hebben we de audicien keihard nodig. Zelfs het inzetten van een hoortoestel heeft een psychologische kant. Uitleg en het managen van verwachtingen is hierbij essentieel. Zo kunnen klachten in eerste instantie toenemen. Met geduld, de juiste instellingen en goede begeleiding kan een audicien mensen helpen te wennen aan hun nieuwe ‘hoorsituatie’. Concentratieproblemen en overbelasting door de geluiden in het hoofd van patiënten leiden ertoe dat ze weinig ruimte hebben om informatie tot zich te nemen. De audicien kan hen continu informeren en indien nodig weer op het juiste spoor zetten.

Samenwerking is de sleutel

Van oudsher is er een afstand tussen audioloog en audicien. Zeker bij tinnituspatiënten is samenwerking het sleutelwoord. Als audiologen investeren in het informeren van de audicien, en die het vertrouwen geven om hun rol te spelen, kunnen we samen de patiënten de beste hulp bieden. Dat is de reden waarom ik bijvoorbeeld al jarenlang trainingen organiseer voor audiciens.

Hoortoestellen

Tinnituspatiënten zijn vaak ook overgevoelig voor geluid. Dat valt niet altijd meteen op, omdat de tinnitus domineert. Ook kan gehoorverlies een soort bescherming bieden tegen het geluid. Door de versterking van de toestellen rustig op te bouwen, krijgen de hersenen tijd om te wennen aan het extra geluid van de hoortoestellen en past het achtergrondfilter zich automatisch aan. Een goede tip is om, met de hoortoestellen in, veel te luisteren naar muziek of andere prettige geluiden om de hersenen op een ontspannen manier te laten wennen. Soms zijn de hersenen al zo overbelast door de tinnitus dat ook zonder hoortoestellen bepaalde geluiden erg vervelend of zelfs ondraaglijk zijn. Dan is het zaak die klachten eerst goed te behandelen voordat je hoortoestellen inzet.

Aandacht voor hyperacusis

Overgevoeligheidsklachten zonder gehoorverlies of tinnitus komen ook voor. Een half uur per dag luisteren naar prettig geluid, bij voorkeur muziek, op een niveau dat net iets hoger ligt dan wat het meest comfortabel is, kan helpen. Maar soms is er meer nodig. Bij mensen met ernstigere hyperacusisklachten overheerst vaak de angst en paniek. Zij raken zo van de kaart dat het hun leven compleet ontregelt. Voor hen heeft Pento AC Apeldoorn in een pilotproject een succesvolle behandeling ontwikkeld, geïnspireerd op een idee uit het Tinnitus Expertise Netwerk Twente. Helaas is het nog niet veel verder gekomen, omdat er nog onvoldoende aandacht en prioriteit is voor de behandeling van hyperacusispatiënten. Mogelijk doordat veel van hen zich terugtrekken en het probleem dus onderschat wordt. Wat dat betreft is het gebrek aan aandacht vergelijkbaar met de situatie van de tinnituspatiënten een jaar of tien geleden. De tijd moet er rijp voor zijn.”

Lees ook:

Publicatiedatum: 03 juni 2020