Stan is slechthorend en strijdt voor: een arbeidsmarkt met gelijke kansen voor iedereen
Onzekerheid is een normaal verschijnsel: iedereen heeft er weleens last van. Een gebrek aan zelfvertrouwen is pas een probleem als het je levensgeluk beperkt of je ervan weerhoudt kansen te pakken. Stan van Kesteren (31) besloot het roer om te gooien en ging het proces aan om niet meer onzeker te zijn over zijn slechthorendheid, over wie hij is en wat hij kan. Een zoektocht naar de sleutel tot acceptatie en geluk.
Tekst Marjolijn Dekker Beeld Chantal Rison
Gesprekken in grote groepen en lawaai op de achtergrond zijn een uitdaging met gehoorverlies. En omdat het zoveel concentratie vereist, ligt vermoeidheid op de loer. Stan blikt terug op zijn jeugd en middelbare schooltijd. Met de kennis van nu kan hij daar beter woorden aan geven dan toen hij er middenin zat.
Lagere school
Hij werd geboren met een verlies van 80 decibel aan het rechteroor in een horend gezin met twee broers. Zijn gehoor in het linkeroor was goed, maar raakte hij kwijt na een oorontsteking op zijn vierde. Hij heeft er geen bewuste herinnering aan. Aangeboren slechthorendheid heeft invloed op de ontwikkeling van taal en spraak. Door die eerste jaren mét gehoor bleef die achterstand beperkt. Stan: “Ik heb wel logopedie-sessies gehad, met aandacht voor het aanleren van een goede uitspraak, hoortraining en het leren spraakafzien (liplezen). Op de basisschool had ik ambulante begeleiding en maakte ik gebruik van solo-apparatuur, zodat ik de leraar kon verstaan. Het was een fijne tijd. Lekker buiten in de natuur, spelen met vriendjes, kikkertjes uit de sloot halen, dat soort dingen. Ongedwongen. Onbegrip speelde (nog) geen rol.”
Ontkenning
Dat veranderde op de middelbare school. Waar het sociale contact tijdens de basisschool meer bestaat uit samen spelen, meer fysiek is, gaat dat gaandeweg over naar het voeren van gesprekken. “En juist dat was voor mij, met mijn gehoorverlies, net even wat lastiger. Net als alle pubers wilde ik niet onderdoen voor een ander, erbij horen. Maar ik had het moeilijk, was onzeker, introvert, maakte nauwelijks vrienden. Over mijn slechthorendheid sprak ik al helemaal niet, de solo-apparatuur lag al sinds de brugklas in de kast en ik verborg mijn hoortoestellen onder mijn haar. Toppunt van ontkenning.”
Buitengesloten
“In de bovenbouw werd het écht vervelend. Als ik eraan terugdenk kan ik niet eens zeggen of het pesten was en waarom het gebeurde. Het waren niet de flauwe opmerkingen op zich die steeds werden herhaald, maar wat het met me deed. Het gevoel niet goed genoeg te zijn.” Dat is niet verwonderlijk. Uit voorlichtingsmateriaal voor scholen blijkt dat buitensluiten wel degelijk een ernstige vorm van pestgedrag is. Bij een groep willen horen is één van onze basisbehoeften. Als je de toegang tot zo’n groep wordt ontzegd kan dit gevolgen hebben voor je zelfbeeld. Jezelf zijn, vertrouwen op jezelf, het aangeven van grenzen is daarin óók belangrijk. Zeker in een fase waarin je op zoek bent naar je eigen identiteit is dat niet altijd eenvoudig.
Vermoeidheid
Stan: “Mijn gehoorverlies heeft me er in ieder geval niet van weerhouden om mijn diploma te halen. Door zelfstudie kon ik de lesstof wel ‘managen’. Volgens mij heb ik ook niet veel om uitleg gevraagd. Dat gold ook voor mijn studie Communicatiewetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam, gevolgd door een Master Journalistiek en Nieuwe Media in Leiden. Thuis had ik het fijn en mijn ontspanning vond ik in bij de Waterscouting (zeeverkenners), waar ik al vanaf mijn achtste te vinden was. Buiten zijn, in de natuur, op het water. Heerlijk. Tijdens mijn studententijd werd ik ook actief lid bij een roeivereniging. Toch kwam er een omslagpunt. Mijn inspanningen begonnen hun tol te eisen. Ik vergeleek mezelf voortdurend met mensen zonder beperking. Studie, bijbaantje, vrijwilligerswerk, sporten, een druk sociaal leven. En dat allemaal tegelijk. Door mijn vermoeidheid, het mezelf meten aan anderen en die nimmer aflatende onzekerheid besloot ik uiteindelijk hulp te zoeken. Dat mijn slechthorendheid zo’n grote rol speelde had ik helemaal niet door. Tot de psycholoog vroeg: ‘Goh, zou het niet fijn zijn om andere jongeren met slechthorendheid te ontmoeten?’. Zo kwam ik op mijn 23e bij SH Jong terecht, een vereniging door en voor slechthorende jongeren van 12-30 jaar. Wat een verademing. Bij wijze van proef mocht ik een dagje mee tijdens een weekend dat ze destijds organiseerden. Het was zó leuk dat ik gelijk ben blijven slapen.”
Feest van (h)erkenning
“Alles was bespreekbaar en werd gevraagd. Voor het eerst had ik gesprekken over het type hoortoestellen dat ik droeg en wat ik wel en niet kon horen. Hoe moeilijk verstaan is met achtergrondmuziek, in een kroeg, bij een etentje in een restaurant of tijdens een verjaardagsfeestje. Maar ook wat voor hulpmiddelen er allemaal zijn. Ik leerde over de enorme technologische vooruitgang van hooroplossingen. En kreeg tips en adviezen hoe anderen met hun gehoorverlies omgingen. Een feest van (h)erkenning. SH Jong was als thuiskomen. Hier heb ik echte vrienden gemaakt, vrienden die ik nog steeds zie. Ook ging ik aangeven wat ik nodig had. Niet van de één op de andere dag, maar stap voor stap. Uitspreken dat ik slechthorend ben, dat het fijn is als je me aankijkt als je tegen me praat. Dat ik beter kan volgen waar een gesprek over gaat als de muziek uit is. Ook bij mijn ouders en broers zei ik dat ik het niet kan volgen als ze allemaal tegelijk met en tegen elkaar praten aan tafel. Een eyeopener, ook voor hen.”
Cruciale momenten
“Het zou mijn leven makkelijker hebben gemaakt als ik al tijdens mijn middelbareschoolperiode andere slechthorenden had gekend. Daar ben ik van overtuigd. Dan had ik kunnen zien, dat mijn gehoorverlies niet iets is om te verbergen. En dan had ik misschien het zelfvertrouwen gehad om er open over te zijn en geweten dat het niet erg is om nog een keer te vragen ‘wat zeg je?’. Maar het leven loopt zoals het loopt. Zoals het nu is gegaan, heeft het me ook veel gebracht. Op een aantal cruciale momenten heb ik slechthorende mensen ontmoet die mij verder hielpen. Zo vroeg Elisa Ostet, destijds voorzitter van SH-Jong, me om in 2015 het voorzitterschap over te nemen. Dat heb ik tot 2019 gedaan. En Caroline van Dijk (voormalig tv-producer en ook slechthorend) gaf mij in 2016 het zetje om als interviewer vóór de camera de documentaire ‘Slechthorend. Nou en?!’ te maken. Een uitdaging waarvan ik nooit had gedacht dat ik dat zou durven.”
Inspiratie
“Door wat ik heb meegemaakt, ben ik extra gemotiveerd om andere slechthorenden te helpen. Wat me ook inspireert is als mensen met een beperking juist naar de voordelen kijken. Je kunt een unieke toevoeging zijn. Voor anderen, voor je toekomstige werkgever. Je hebt talenten die mensen zonder 'beperking' niet hebben. Ga op zoek naar wat jou uniek maakt en hoe je dit positief kunt inzetten. Erken waar je niet goed in bent, maar ook waar je kracht ligt. Zo ken ik een filmmaker. Hij is doof, maar juist daardoor visueel heel sterk. In zijn werk onderscheidt hij zich, doordat hij meer op het visuele let dan op het auditieve. Hij is één van de jongeren die aan het woord komt in de documentaire ‘Slechthorend. Nou en?!’. Op het moment dat ik als presentator die jongeren ging interviewen, stond ik helemaal niet sterk in mijn schoenen. Maar door het te doen, zag ik de openheid, positiviteit, passie en het doorzettingsvermogen van anderen in een soortgelijke situatie. Dat inspireert.”
Van je hoofd naar je lijf
Ook Bianca werd slechthorend geboren en maakte van haar handicap haar kracht. In de documentaire vertelt ze Stan over de impact ervan. Over de grenzen waar ze tegenaan liep, de vermoeidheid die de overhand nam en hoe slecht ze zich fysiek voelde. In de docu tekent ze een poppetje met een groot hoofd op een whiteboard en legt uit: ‘Als slechthorende ben je in communicatie met de ander constant bezig met het mondbeeld. In opperste concentratie luister je naar wat je hoort en daar moet je ook op reageren. Kortom, je hersenen zijn continu ontzettend hard aan het werk om alle beetjes informatie aan elkaar te knopen. Je hoofd draait overuren. De ‘truc’ is om meer naar je lijf te gaan. Hoe? Door bewegen, sporten, dansen, mediteren, yoga.’ Stan: “Ik leerde dat als je je bewust bent van je patronen, je een keuze hebt. Je kunt je dag bijvoorbeeld zelf indelen. Denk na over je activiteiten en plan deze (beter). Ook neem ik vaker even een (korte) pauze.”
Kracht
“Meer en meer werd ik me bewust van de positieve wijze waarop anderen omgingen met hun aandoening of er hun kracht van maakten.” En wat je aandacht geeft groeit. “Zo vond ik een essay van Thomas A. Edison. Hij is uitvinder van onder meer de gloeilamp, de fonograaf en de eerste filmprojector. Een man met impact op de wereld. In 1925 verscheen een (Engels) artikel: ‘My Deafness Helped You to Hear The Phonograph’, waarin hij vertelt hoe hij zijn doofheid juist als een kracht ziet. Zo bijzonder, zeker voor die tijd. Door zijn beperking zocht hij meer de verdieping door te lezen, te studeren. Als hij niet doof was geweest, was hij misschien nooit tot zijn de ontdekkingen gekomen.”
Grip
Stan leerde anders naar zichzelf en zijn slechthorendheid kijken. Ook het boek ‘Grip’ van Rick Pastoor vindt hij een aanrader. “Het gaat niet over slechthorendheid, maar is wel helpend. In dit boek deelt de auteur zijn werkmethode (GRIP), die hij door de jaren heen ontwikkelde. Het leert je hoe je rust, ruimte en richting in je werkweek krijgt. En zodra je grip hebt, ontstaat er ruimte voor grotere plannen en levensdromen. Het begint met eenvoudige, concrete stappen. De kennis die ik nu heb, wil ik graag delen. Mijn missie is dat slechthorenden dezelfde kansen hebben op de arbeidsmarkt als ieder ander. Inclusief de juiste vaardigheden, hulpmiddelen en ondersteuning om het beste uit zichzelf te halen.”
Succesvol Slechthorend
“Daarom ben ik ook gestart met een nieuwsbrief: Succesvol Slechthorend. Het doel? Het delen van tips, tricks en inspiratie voor slechthorenden met ambitie.” Zo vertelt hij over een slechthorende programmeur, Vinton Cerf, die de basis legde voor internet en de eerste commerciële e-mail. "Cerf zag de potentie van e-mail als communicatiemiddel, omdat het voor hem als slechthorende de onzekerheid van telefonische gesprekken verving door de zekerheid van tekst. Juist de slechthorendheid van Cerf motiveerde hem bij het ontwikkelen van e-mail. “Dat inspireert mij."
Potentieel
Inmiddels woont Stan in Deventer samen met zijn (goedhorende) vriendin. Na eerdere banen waarin hij zich bezighield met inclusief werkgeverschap, is hij nu communicatieadviseur bij Koninklijke Auris Groep, een onderwijs- en zorgorganisatie voor mensen met gehoorverlies of een taalontwikkelingsstoornis. “Ik ga op mijn werk anders om met mijn slechthorendheid dan voorheen. Te beginnen met openheid. Dat adviseer ik ook anderen: wees open over jouw beperking en vertel wat je helpt, wat je nodig hebt. Onzekerheid is niet fijn, maar geeft je de kans om je verder te ontwikkelen en te groeien. Nu ik mezelf en mijn eigen grenzen beter ken en gebruik maak van de mogelijkheden op het gebied van hoorhulpmiddelen, kan ik mijn eigen potentieel steeds beter benutten. En dat gun ik niet alleen mezelf, maar ook anderen!”
Lees ook:
Publicatiedatum: 30 mei 2022