GGMD: Hyperacusispatiënten moeten gezien worden
Hyperacusis is Grieks voor: ik hoor teveel. Wie hiermee te maken heeft, ervaart gewone geluiden als hinderlijk, irritant of zelfs pijnlijk. Femke Blom, GZ-psycholoog bij de GGMD, vertelt dat mensen met hyperacusis er vaak vanuit gaan dat hun hersenen niet meer zo goed werken als die van anderen. Dat geluiden ongefilterd binnen komen. Vaak worden ze weggezet als aanstellers of klagers, maar het overkomt ze wel. Waar je achter moet komen is of het geluid écht het probleem is of dat er meer aan de hand is.
Tekst Marjolijn Dekker
Wat als je dagelijks wordt geconfronteerd met onaangenaam en onvermijdelijk geluid? Denk aan het roeren van een lepeltje in een kopje, het uitruimen van de vaatwasser, spelende kinderen, schoenen op het parket, geritsel van de krant of gekletter van stromend water. De ernst en mate van hyperacusis verschilt per persoon, en gaat vaak gepaard met tinnitus (oorsuizen) en soms met gehoorverlies.
Tinnitus én hyperacusis
Femke Blom, GZ-psycholoog bij de GGMD, vertelt dat wie tinnitus krijgt voorzichtiger lijkt te worden in het omgaan met geluid. Bang dat de tinnitus verergert. “Zij proberen geluid zoveel mogelijk te vermijden. Eigenlijk ontstaat er dan een soort geluidsangst. En hoe meer je jezelf onttrekt aan geluid, hoe sneller dit went. Vergelijk het maar met het verblijven in een donkere kamer waar opeens het licht aangaat”, legt Femke uit. Afhankelijk van de persoonlijke situatie en klachtenpatroon zijn er meerdere behandelvormen in te zetten. Zij ziet in de praktijk veel mensen die een combinatie hebben van tinnitus én hyperacusis. “Hier zijn ook de aangeboden behandelingen op gericht. Een kleinere groep heeft alleen hyperacusis. Voor hen is individuele therapie een goede optie.” Een combinatie met gehoorverlies maakt een nog kleiner onderdeel uit van hun patiëntenbestand. “Sommigen zijn erg bang voor mogelijke gehoorbeschadiging, terwijl er dan een perfect audiogram ligt.”
Oorzaak van hyperacusis
“Er is lang gedacht dat hyperacusis ontstaat door schade in het gehoororgaan, door bijvoorbeeld letsel, een klap op het hoofd of een lawaaitrauma door blootstelling aan te hard geluid en soms zelfs door een ooroperatie. Toch lijkt ontregeling van het zenuwstelsel meer voor de hand liggend. Een andere oorzaak is te zoeken in een verstoorde communicatie tussen het gehoororgaan en de hersenen die de geluidsprikkels compenseren. Ook een hersenbloeding kan hyperacusis tot gevolg hebben. Zolang de exacte oorzaak van hyperacusis niet bekend is, is het verband ook niet met zekerheid te leggen. Bij gebrek aan een remedie zijn omgaan en controle over hyperacusis dan ook de uitgangspunten tijdens de behandelingen bij de GGMD.”
Behandeling GGMD
Er zijn diverse behandelprogramma’s onder leiding van een GZ-psycholoog:
- Controle over tinnitus en hyperacusis: in een groep (max 10 personen) krijg je voorlichting over tinnitus en hyperacusis gedurende twee bijeenkomsten.
- Werken aan tinnitus en hyperacusis: in een groep (max 10 personen) krijg je door middel van cognitieve gedragstherapie, Acceptance & Commitment Therapie (ACT) en psychomotorische therapie handvatten om inzicht te krijgen in je aandoening(en) – gedurende tien bijeenkomsten.
- Individuele therapie
“Afhankelijk van de persoonlijke situatie en klachtenpatroon zijn er meerdere behandelvormen in te zetten. Meestal doorlopen patiënten het korte behandelprogramma om erna door te stromen naar de groep: Werken aan tinnitus en hyperacusis. Er is geen specifiek behandelprogramma voor mensen met uitsluitend hyperacusis. Voor deze patiënten (mede afhankelijk van de ernst van de klachten) is individuele therapie het meest geschikt, juist ómdat ze zoveel last hebben van geluid en er snel(ler) irritatie optreedt. Een groep brengt – vanzelfsprekend - meer geluid voort.
Veronderstelling
“Mensen met hyperacusis kunnen omgevingsgeluiden niet meer onbewust wegfilteren. Waar je achter wilt komen is of het geluid écht het probleem is of dat hun ware behoefte elders ligt. Met andere woorden is het een uiting van het lichaam (onderbewust), omdat ze niet (goed genoeg) gehoord worden? Hoeveel aandacht is er (in het verleden geweest) voor hun wensen en noden? Als je hier beter inzicht in krijgt, kun je stappen zetten. Mensen met hyperacusis moeten gezien worden”, vervolgt Femke.
Stappenplan
“Tijdens de therapie (zowel in groepsverband als individueel) sta je stil bij wat de hyperacusis (en/of tinnitus) met je doet en wat je zelf kunt doen om de last te verminderen. GGMD werkt met een zes-stappenplan.
“De eerste stap is inzicht krijgen in je eigen gedrag. Vermijd je bijvoorbeeld geluid, praat je er regelmatig over of geef je omslachtig je grenzen aan? Welke geluiden storen je het meest en waarom juist die? Welke gedachten heb je waar een oordeel aan vastzit? Welke regels leg je jezelf op? Denk aan: ‘ik moet mijn productie halen’, ‘ik neem geen pauze’ of ‘zeuren is voor loosers’. Je leert onderscheid te maken tussen de echte pijn en het lijden wat door je eigen gedachten wordt gecreëerd.
- Bereidheid en blootstelling
De tweede stap is het opzoeken van geluiden en het overboord durven gooien van de eigen regels.
- Afstand nemen en onderuit halen van gedachten
In deze fase neem je de eigen gedachten onder de loep. Wat is je ultieme doemgedachte? Door het dramatiseren van deze gedachten en er met humor naar te kijken, krijgen ze een andere lading. Ook kun je je verstand een naam geven. Laten we haar Corrie noemen. Is het realistisch wat je denkt of is het Corrie die spreekt?
Door mindfulness en concentratietraining leer je hoe je de aandacht weer van je tinnitus en/of hyperacusis kunt halen. Versterk je je mogelijkheden om in het hier en nu te leven in plaats van in het verleden of de toekomst.
In deze vijfde stap krijg je inzicht in de karaktereigenschappen die een rol kunnen spelen bij jouw last. Wie ben je naast je hyperacusis (en tinnitus)? Hoe kan je goed of beter voor jezelf zorgen?
- Hoe ziet jouw leven er idealiter uit?
In de eindfase stel je je voor hoe je leven eruit ziet als je minder bezig bent met je aandoening? Hoe kun je (weer) waardevol leven? Wat wil je graag en wat kun je doen? Denk bijvoorbeeld aan minder of ander werk, meer opvang voor de kinderen, meer ruimte voor jezelf.
We zien dat veel mensen na de behandeling hun tinnitus en/of hyperacusis beter kunnen hanteren en het hun levensgeluk vergroot.”
Lees ook:
Publicatiedatum: 04 december 2023