BPPD, meest voorkomende duizeligheidsvorm is goed te behandelen

Het is de meest voorkomende vorm van draaiduizeligheid en tegelijk ook nog een grote onbekende: Benigne Paroxismale Positie Duizeligheid, kortweg BPPD. “Het goede nieuws: BPPD is ook één van de beste en makkelijkst behandelbare vormen”, zegt Willem Kelders, KNO-arts in het Rotterdamse Sint Franciscus & Vlietland ziekenhuis.

Tekst Isabel Timmers

Het woord ‘Benigne’ in de naam betekent goedaardig. ‘Paroxismale’ staat voor aanvalsgewijs. En dat is precies wat BPPD is: een korte, heftige aanval van duizeligheid die ontstaat als je je hoofd beweegt. “Het is de meest voorkomende vorm van draaiduizeligheid. De klassieke symptomen zijn kortdurende aanvallen van draaiduizeligheid van nog geen één minuut. Mensen kunnen er misselijk van worden, maar meestal valt dat mee”, legt Kelders uit. Naast de klassieke vorm van BPPD is er ook een meer chronische vorm waarbij je je langdurig wat zweverig in het hoofd voelt en sneller uit balans bent. “Die komt vaker voor als je ouder wordt.”

Chronische vorm

Wanneer kun je last krijgen van BPPD? “Bij ongeveer de helft van de mensen treedt BPPD spontaan op, bij anderen na bijvoorbeeld langere tijd te hebben gelegen, bijvoorbeeld in het ziekenhuis. Een hoofdtrauma, ooroperatie of bestaande evenwichtsklachten – zoals Ménière of plotselinge uitval van een evenwichtsorgaan - kunnen de kans op BPPD vergroten. De structuur van het evenwichtsorgaan is dan minder stabiel”, legt Kelders uit.

Grootste risico: vallen

De aanvallen treden meestal op kort na een houdingsverandering van het hoofd. “Bijvoorbeeld als je in bed ligt en draait, als je bukt om je schoenveters te strikken of bij het in- en uitruimen van de vaatwasser. Maar ook als je met je hoofd achteroverligt bij de kapper of tandarts.” Er zijn mensen die daardoor een tandartsbezoek vermijden. “Niet nodig”, benadrukt Kelders. “Als het je overkomt, dan kan het heel overweldigend zijn. Je weet niet wat er gebeurt en kunt in paniek raken. Maar een bezoek aan de huisarts en een simpele behandeling zijn vaak al afdoende. Juist door er mee te blijven rondlopen, kun je risico lopen. En dan niet omdat de klachten erger kunnen worden, maar doordat je meer kans loopt om te vallen en bijvoorbeeld een heup te breken. Dan ben je veel verder van huis.”

Rondzwervende kristallen

Hoe ontstaat BPPD? Kelders: “Ons evenwichtsorgaan bevat kristallen om de zwaartekracht te registreren. Die kristallen liggen op een bedje van gelei. Deze kristallen kunnen losraken en dan in het halfcirkelvormig kanaal komen in het binnenoor. Deze ronde buis is gevuld met vloeistof. Alle bewegingen van het lichaam zorgen ervoor dat de vloeistof in het halfcirkelvormige kanaal en de haarcellen bewegen. Via de zenuwcellen worden bewegingsprikkels aan de hersenen doorgegeven. De klonterende kristallen verstoren dit en kunnen zo duizeligheid veroorzaken.”

Epley-beweging

Een simpele behandeling, de Epley-beweging of -manoeuvre, kan ervoor zorgen dat de kristallen loskomen. Daarmee zijn dan ook de aanvallen over. “Door mensen in een bepaalde stand te draaien, schud je als het ware de kristallen los en komen ze weer op hun plek. Soms moet je deze behandeling herhalen, maar in het overgrote deel werkt het meteen. En als de klachten later terugkomen – doordat er opnieuw kristallen aan de wandel zijn gegaan – dan weten mensen sneller wat het is en hoe het te behandelen is.” BPPD-klachten zijn vaak het heftigst als er langere tijd niet is bewogen. Ook is het mogelijk dat de kristallen in het horizontale evenwichtskanaal terecht zijn gekomen. Dit is in 5-10 % van de gevallen de oorzaak. “Dat kan voor meer last zorgen, ook misselijkheid. Maar ook dat is goed te behandelen, al is dat wat ingewikkelder.

afbeelding links: Kenniscentrum Duizeligheid

Kiepproef

Het kan bij een eenmalige aanval blijven. De BPPD-klachten zijn vaak het heftigst als er langere tijd niet is bewogen. Wie dan een tijdje meer beweegt, heeft er ook minder last van. Lang niet iedereen met BPPD komt dan ook bij de dokter. “En omdat BPPD kan voorkomen in combinatie met andere evenwichtsklachten, is het belangrijk dat je als arts goed blijft doorvragen”, benadrukt Kelders. “Om zeker te weten dat het om BPPD gaat, zal een arts ook de kiepproef doen, ook bekend als de Dix-Hallpike test. Door iemand vanuit zitstand zo snel mogelijk op de behandeltafel te laten liggen met het hoofd gedraaid, roep je bij BPPD de duizeligheidsklachten op. Ontstaan er dan bepaalde oogbewegingen, dan is helder dat het om BPPD gaat en kun je beginnen met de Epley-beweging.”

Canal plugging

Als de bewegingen en manoeuvres echt niet werken, dan kan in zeldzame gevallen worden overgegaan tot canal plugging. “Daarbij boort een KNO-arts het oor open tot bij het evenwichtsorgaan. In het kanaal dat de problemen veroorzaakt, wordt een plugje geplaatst, zodat er geen vocht meer doorheen kan stromen en er ook geen gruis in kan komen. Maar je offert er wel één van de evenwichtssensoren mee op. En dat kan weer andere klachten geven en daarom wordt dit alleen in uiterst hardnekkige gevallen overwogen.

Wie kan je behandelen?

Een bezoek aan de huisarts is - in veruit de meeste gevallen - voldoende. Weet je eenmaal dat je BPPD hebt, dan kan ook een fysio- of bewegingstherapeut de behandeling met de Epley-beweging uitvoeren. “Ik ken ook patiënten die het bij zichzelf doen”, zegt Kelders, die tevens huisartsen en andere behandelaars opleidt om de verschillende manoeuvres goed uit te voeren. “Wat er soms kan gebeuren, is dat er per ongeluk gruis in een ander kanaal komt. Als behandelaar kun je dat door herhaling van de beweging meteen oplossen.” Kelders hamert naast een juiste uitvoering van de beweging ook op goede voorlichting: BPPD is vervelend, maar de klachten maken niets kapot en het is meestal goed te behandelen.

Meer weten over BPPD?

Op de website van het Apeldoorns duizeligheidscentrum vind je meer informatie over duizeligheid en BPPD. Zo bevat de site een groot aantal video’s waarin je onder andere kunt zien hoe de kiepproef en Epley-manoeuvre plaatsvinden.  Hier vind je video's over duizeligheid.

Richtlijn BPPD

In 2020 is de richtlijn BPPD voor medici helemaal herzien. Je vindt de actuele richtlijn op richtlijnendatabase.nl.

Publicatiedatum: 07 juni 2021