Sander de Kramer: 'Ik heb alleen maar een geluid in mijn hoofd’
“We gaan met tienduizenden voor je bidden. God gaat jouw leven redden.” Woorden van de coördinator van de Sunday Foundation, toen journalist en televisiepresentator Sander de Kramer hem vertelde over zijn plan om in Afrika te sterven. Een ongekend gebaar, dat het gevolg is van zijn baanbrekende werk in Sierra Leone, waarmee hij zóveel kinderen een beter leven bezorgde. Het leverde hem de prestigieuze Four Freedoms Award op. Toch zette tinnitus zijn leven in 2013 zó op zijn kop dat radeloosheid de overhand nam. Nu hij ermee kan omgaan, wil hij iets terugdoen. Een verhaal over hoop en de kracht van relativeren.
Tekst: Marjolijn Dekker
“Mensen helpen is mijn roeping. Ik kan niet tegen onrecht, dat zat er al vroeg in”, vertelt Sander de Kramer (48). Als hij zich als kind moet verkleden voor een partijtje gaat hij als zwerver en hij organiseert (fiets)wedstrijdjes om geld op te halen voor minderbedeelden. Hij doet goede dingen. Al jarenlang. Eerst als oprichter en hoofdredacteur van de Rotterdamse dak- en thuislozenkrant. “Om echt te voelen wat het is om dakloos te zijn, heb ik een keer mijn huissleutels ingeleverd en een periode op straat geleefd. Ik herinner me dat ik bij een bakker binnenstapte en om brood vroeg. ‘Ik heb geen brood’, snauwde hij met een agressieve blik in zijn ogen. ‘Heeft u ook oud brood?’, vroeg ik. ‘Oud brood geef ik nog liever aan de beesten dan aan zo’n smerige zwerver als jij en nou oprotten uit mijn zaak.’ Dat zal ik nooit vergeten. En dan te bedenken dat heel veel mensen buiten hun schuld om alles kwijtraken. Soms is het gewoon een ongelukkige speling van het lot.”
Sierra Leone
Later is Sander met regelmaat in Sierra Leone te vinden, waar hij met de Sunday Foundation (die hij samen met goede vriend Hugo Borst opricht) talloze kansarme kinderen – en de gemeenschap waarin zij leven – vooruit helpt met het bouwen van scholen en allerlei innovatieve projecten. Sander: “In 2007 was Sierra Leone uitgeroepen tot slechtste plek op aarde. Ik ging ernaartoe als journalist, maar werd verliefd op het land en de mensen. De extreme armoede en leefomstandigheden raakten me diep, vooral de kinderen die in de diamantmijnen werkten. Ik kwam een klein jongetje tegen dat vertelde hóe graag hij naar school wilde. ‘Dat gaan we regelen’, zei ik. En zo geschiedde. Al heel snel wist ik: dit wordt een missie.” In 2010 werd hij officieel benoemd tot Chief, een soort burgemeestersfunctie in die regio.
Ellende
Sander zet zich met woord én daad in voor een betere samenleving in binnen- en buitenland. Voor KRO-televisie reisde hij jarenlang de wereld over om aandacht te vragen voor projecten van diverse goede doelen. “Ik heb veel gezien, te veel eigenlijk. Voor het programma ‘Reisadvies negatief’ was ik in Rwanda in een kerk met duizenden doorkliefde schedels van Tutsi’s, ook van kinderen.” Iets waar hij totaal niet op voorbereid was. “Afgeslacht. Je zag precies waar de machete had ingeslagen.” Hij belandde letterlijk in een massagraf van mensen die dachten te schuilen op een veilige plek, maar zij werden allemaal in die kerk vermoord. “Kansloos. Ik wilde meteen naar buiten. Er zitten veel trauma’s in mijn hoofd. Af en toe heb ik er last van.”
Tinnitus
De afgelopen dertien jaar reisde Sander 136 keer naar Afrika, waarvan 49 keer naar Sierra Leone. “Ik ben in die relatief korte tijd wel vijftig jaar ouder geworden.” In 2013 ging het echt mis. Of het nu het vele reizen was of de tomeloze energie die hij overal instak: er bleek een grens te zijn. Hij werd ernstig ziek. Waarschijnlijk door een tropisch virus. Evenwichtsproblemen, maar vooral de tinnitus maakten hem radeloos. “Ik moest me overal aan vastklampen en de herrie in mijn hoofd werd alleen maar erger. De evenwichtsklachten namen af, maar de krekelconcerten en hoge piepgeluiden in mijn hoofd zijn gebleven. Mijn vrouw Wendy en ik waren in die periode eens bij een concert van Ruth Jacott en ik weet nog dat we vlak bij de boxen zaten. De muziek kwam keihard binnen, maar mijn tinnitus overstemde het geluid. Gekmakend. Zo kon ik toch niet verder leven?”
Bidden
“Na een jaar overwoog ik er een einde aan te maken. Ik had het plan opgevat om terug te gaan naar Afrika en daar, in de lemen hut die ik daar heb, te stoppen met eten en drinken. Toen ik met Mohammed Foday Kamara, de coördinator van de Sunday Foundation belde en mijn gedachten deelde om daar te sterven, begon hij eerst heel hard te huilen. Wat hij daarna zei was: ‘We gaan hier met tienduizenden de straat op om voor je te bidden. God gaat je leven redden.’ Ongekend, wat een gebaar. Dit was de eerste stap uit de tunnel. Wendy zei daarna, dat als ik er niet meer zou zijn, ze iets tastbaars zou willen van ons samen.” Het was in die periode dat de wens voor een baby ontstond, die uiteindelijk leidde tot de geboorte van hun zoon Krijn. En ten slotte was er dat gesprek met die Vlaamse arts, Jan Ost, medeoprichter en -eigenaar van BRAI3N.
Superdokter
BRAI3N staat voor Brain Research clinic for Advanced, Innovative, Interdisciplinary and International Neuromodulation. De organisatie heeft als doel nieuwe neuromodulatie behandelingen te ontwikkelen door de gemeenschappelijke neurofysiologische mechanismen van ziekten te bundelen. Een hele mond vol. Het is een multidisciplinaire en internationale samenwerking tussen artsen van verschillende disciplines, specialisten in de neuromodulatie, (neuro)psychologen, audiologen, kinesisten en neurowetenschappers. Met als doel de patiënt door een combinatie van specialismen verder te helpen. Sander: “Via HP de Tijd had ik een lijst bemachtigd met de beste KNO-artsen. Eerst ging ik naar Gouda en via-via kwam ik bij Ost terecht. Een superdokter. Hij behandelt ook mensen met oorsuizen en ik was al een keer of vijftien bij hem geweest en hij wist dat ik de hele wereld over heb gereisd en wat ik allemaal had gezien aan ellende.”
Stel je je niet een beetje aan?
“Op een gegeven moment zei hij: ‘Heb jij je wel eens afgevraagd of je je misschien niet zo moet aanstellen?’ Ik schrok, kon ‘m wel over de tafel trekken. Maar toen had ik door wat hij probeerde te zeggen. Hij ging verder: ‘Je hebt mensen gezien die geen eten hebben, wiens armen en benen zijn afgehakt. Weeskinderen die alles kwijt zijn, het leed van de wereld in de ogen gekeken. En jij hebt ‘alleen maar’ tinnitus.’ Dat was een eyeopener. Ik ben er anders naar gaan kijken. Als een straatkind, een wees, moet bedelen om zijn honger te stillen en de moed vindt om verder te leven, dan moet ik toch kunnen leven met die piep in mijn hoofd.”
Acceptatie
“Tienduizenden mensen, mensen die op me leunen en voor me bidden, de onvoorwaardelijke steun van Wendy, de komst van Krijn en een arts die me in één klap duidelijk maakte dat ik het – in vergelijking met zóveel anderen – niet zo slecht getroffen heb. Wat klaag ik nou eigenlijk? Ik leerde de geluiden in mijn hoofd accepteren en kreeg er weer wat meer energie voor terug. Ook slik ik medicijnen die helpen om er minder over te piekeren. Ik denk dat het vergelijkbaar is met het hebben van een houten poot. Het is zoals het is, het is een onderdeel van me.”
Oorzaak
“Ik heb wel eens ergens gelezen dat acceptatie van een aandoening gemiddeld zeventien maanden duurt. Allerlei fases passeren de revue. Denk maar aan machteloosheid (zo kan ik niet leven), boosheid (waarom ik?) en rouw (ik zou willen dat het nog was zoals vroeger). Aanvankelijk ging ik heel actief op zoek naar de oorzaak. Ik vroeg me af of het lag aan de malariapillen die ik in grote getalen had geslikt of dat het kwam door het vele reizen en het aantal vluchten dat ik had gemaakt. Of door die diepzeeduik die ik had genomen. Maar het heeft geen zin. De geluiden verdwijnen er niet door. Ook het lezen van fora raad ik af. Mijn ervaring is dat mensen elkaar de put in praten en daardoor honderden kilometers afleggen van behandeling naar behandeling in de hoop op een remedie.”
Hoop
“Wat ik wel helpend vind is het boek Eerste hulp bij Oorsuizen van Olav Wagenaar. Daar had ik wat aan. Zijn insteek is dat als je de machteloosheid die je voelt kunt pareren, je dan al een horde hebt genomen. Eigenlijk moeten alle KNO-artsen je hierop wijzen. Juist bij de KNO-arts ligt een sleutel. Je hoort nog te vaak dat mensen terugkomen van een consult en te horen kregen dat die arts niets meer voor ze kan doen. Dat ze er maar mee moeten leren leven. Dat is bot. En onnodig. Tinnitus is zó ontwrichtend. Het helpt als je hier vanaf het eerste begin goed in begeleid wordt. Dat je erkenning en begrip krijgt voor je lijden. Dáár zou ik nog graag iets in willen betekenen. Hoop bieden. Je bent niet alleen. Onderzoek leert dat het overgrote deel van de mensen die het treft een manier vindt om het te accepteren mét of zonder medicatie. Dat betekent trouwens niet dat ik niet vooraan zou staan als er een oplossing voor gevonden wordt. Maar tot die tijd moet je de voor jou beste manier vinden om ermee om te gaan. Het is ‘maar’ een geluid.”
Een standbeeld, onderscheidingen en boeken
In ‘zijn stad’ Rotterdam liet Sander een standbeeld oprichten voor Rigardus Rijnhout, ook wel bekend als de reus van Rotterdam. Hij verkocht ansichtkaarten om in zijn onderhoud te kunnen voorzien en was de underdog van de stad door zijn lengte. Het kunstwerk is een roep om solidariteit. Voor zijn maatschappelijk werk werd Sander in 2001 benoemd tot ‘Rotterdammer van het jaar’, ontving hij in 2007 de Paul Nijgh Penning, in 2009 de Laurenspenning en in 2013 de Majoor Bosshardt Prijs. In navolging van Kofi Annan, de Dalai Lama, Nelson Mandela en Angela Merkel ontving hij in 2021 de prestigieuze Four Freedoms Award voor zijn innovatieve projecten in Sierra Leone. Over zijn avonturen verscheen het boek Chief Ouwe Dibbes, Van Miljonair tot Krantenjongen en Welcome to the Jungle.
Bekijk ook:
Door: marjolijnPublicatiedatum: 30 mei 2022