Wat is PPPD?
Duizeligheid, disbalans en een dreinend, onzeker gevoel
PPPD staat voor: Persisterende Positionele Perceptie Duizeligheid. Het is een recent vastgesteld ziektebeeld, waarin meerdere aandoeningen uit het verleden zijn ondergebracht, zoals chronische subjectieve duizeligheid en visuele vertigo. Het belangrijkste symptoom: een gevoel van duizeligheid dat verergert bij beweging of juist door beweging(en) te zien. PPPD is een internationaal erkende diagnose, vooral gesteld door KNO-artsen en neurologen.
PPPD uit zich op verschillende manieren, bijvoorbeeld als een (tijdelijke) instabiliteit, een gevoel van op-en-neer deinen, een vol gevoel in het hoofd of niet goed kunnen focussen met de ogen. KNO-arts in opleiding bij MUMC+ Tessa van Dooren legt uit: “De ernst en het beloop van klachten bij PPPD kan sterk variëren tussen patiënten. Meestal zijn de klachten eerst op en af aanwezig, maar kunnen ze later continu last geven. Er kan sprake zijn van aanvallen van enkele seconden, meerdere keren per dag, die verergeren naarmate de dag vordert.”
Angst- en depressieve gevoelens
Klachten kunnen toenemen door rechtop zitten of staan, zelf bewegen of bewogen worden en het zien van bewegingen, bewegende beelden of drukke patronen. Tessa: “Sommige mensen gaan onbewust anders bewegen; stijf of zelfs met een rollator lopen of willen continu iets vastpakken.” Door de klachten liggen angst- en/of depressieve gevoelens op de loer, wat het omgaan met de aandoening bemoeilijkt.
.jpg)
Overgevoeligheid voor prikkels
“Naast duizeligheid speelt vaak ook een overgevoeligheid voor prikkels uit de omgeving een rol. Denk aan supermarkten, patronen op vloeren of het flikkerende licht dat door de bomen schijnt tijdens het autorijden, maar ook schelle geluiden. Het lezen van een boek of scrollen op een beeldscherm kan eveneens als prikkel ervaren worden en vermoeiend zijn.”
Oorzaak PPPD
PPPD ontstaat op verschillende manieren en komt vaak voor in combinatie met andere (evenwichts)aandoeningen. Vaak als gevolg van een zogenaamd ‘uitlokkend moment’, dat al verdwenen kan zijn tegen de tijd dat klachten van PPPD ontstaan. Voorbeelden zijn:
- een plotseling probleem, bijvoorbeeld een hersenschudding of uitval van een evenwichtsorgaan door een virus
- een terugkerend probleem, zoals ziekte van Ménière of hartritmestoornissen
- een aanhoudend probleem, denk aan stress, uitgebreide angst of verminderde werking van één of twee evenwichtsorganen.
Dit betekent dat bijvoorbeeld een ziekte van het evenwichtsorgaan verdwenen kan zijn, terwijl je nog wel veel klachten houdt. Die klachten kunnen passen bij PPPD.
Invloed van de hersenen
Bij PPPD zijn de hersenen overgevoelig voor prikkels van binnen en buiten het lichaam. Tessa legt uit: “Hierbij werken de ‘filters’ in de hersenen minder goed, die staan dan te ver open voor informatie van de zintuigen. Hierdoor ervaar je prikkels, die andere mensen als normaal ervaren, veel heviger. Vooral het zien van bewegingen, het voelen van bewegingen en het aannemen van bepaalde houdingen kan vervelend zijn. Dit levert in sommige situaties problemen op, bijvoorbeeld in een drukke omgeving of in een supermarkt lopen. Deze overgevoeligheid van de hersenen geeft de ene persoon meer last dan de ander.”
Hoe vaak komt PPPD voor en bij wie?
Er zijn nog weinig cijfers bekend over grote patiëntengroepen. “In het MUMC+ krijgt ongeveer een kwart van de patiënten de diagnose PPPD. Belangrijk is dat dit vaak niet de enige diagnose is, omdat het vaak gepaard gaat met andere evenwichtsaandoeningen. We kunnen geen leeftijd aanduiden bij wie de aandoening vaker voorkomt. Wel hebben vrouwen iets vaker last dan mannen.”
Term is nieuw, de diagnose niet
Hoormij·NVVS merkt dat steeds meer mensen de diagnose PPPD krijgen. Het aantal vragen om advies over behandeling is toegenomen. De diagnose bestaat nog niet zo lang. Welke diagnose kregen mensen in het verleden dan? Tessa: “De term PPPD is nieuw, maar de diagnose eigenlijk niet. In 1870 werd voor het eerst geschreven over patiënten met duizeligheidsklachten en ongemak in een omgeving met veel prikkels. In de jaren die volgden zijn veel andere termen gekomen, waarvan een bekende ‘visual vertigo’ is.”
Hoe is de diagnose te stellen?
Het belangrijkste onderzoek bij PPPD is eigenlijk het gesprek met de patiënt: de anamnese. Tessa: “Op basis hiervan is een diagnose te stellen. Maar, zoals eerder aangegeven, kan PPPD ook samen voorkomen met andere (evenwichts)aandoeningen, dit bemoeilijkt de diagnose. Daarom is er soms aanvullend onderzoek of de mening van een ander specialisme nodig. Denk aan evenwichts- en/of gehooronderzoek, een hartfilmpje of bloeddrukmeting en advies van specialisten als de neuroloog, cardioloog of geriater. Een groot deel van deze onderzoeken kan ook bij de huisarts plaatsvinden.”
Behandeling
De klachten die patiënten ervaren, ontstaan door een verminderde filtering in de hersenen. Er is geen medicijn of operatie mogelijk waardoor dit filter aan te passen is. Wel kun je bijvoorbeeld samen met een gespecialiseerde fysiotherapeut of revalidatiearts trainen, eventueel in combinatie met cognitieve gedragstherapie door een psycholoog. “Dit noemen wij vestibulaire revalidatie. Er zijn weinig psychologen in Nederland bekend met deze klachten. Vestibulaire revalidatie is (tijdelijk) te ondersteunen met medicatie via de huisarts of een psychiater. Ook zijn er revalidatieklinieken die patiënten verder helpen. Helaas is een behandeling duur en vergoedt de zorgverzekering dit vaak niet. In het MUMC+ verwijzen wij de patiënt naar de huisarts om vervolgens een persoonlijk behandelplan te maken met een team in de eigen regio. Over de effectiviteit van vestibulaire revalidatie is geen wetenschappelijke literatuur bekend in grote patiëntenpopulaties. De ervaring leert wel dat het in de meeste gevallen resulteert in vermindering van de klachten, waarbij patiënten minder problemen hebben in het dagelijks leven.”
Meer weten?