Erkenning voor Vestibulaire Migraine
Vestibulaire migraine (VM) staat voor aanvallen van duizeligheid bij mensen die bekend zijn met migraine. Hoofdpijn en duizeligheid komen los van elkaar veel voor. Dat de combinatie van duizeligheid en migraine ook vaak voorkomt, is al lang bekend. Maar heb je van beide aandoeningen last, dan werd nog wel eens gezegd: dat is toeval. Na lange discussies onder neurologen en KNO-artsen zijn rond 2012 uiteindelijk criteria vastgesteld en is de diagnose VM officieel erkend. Wat zijn de oorzaken en hoe kun je het herkennen en behandelen? Neuroloog dr. Roeland van Leeuwen, verbonden aan het Apeldoorns Duizeligheidscentrum, geeft uitleg.
Tekst Isabel Timmers
“Vestibulaire migraine kenmerkt zich door plotselinge aanvallen van flinke draaiduizeligheid. Deze kunnen minuten of uren duren tot soms enkele dagen. De duizelingen kunnen gepaard gaan met hoofdpijn, misselijkheid en braken, overgevoeligheid voor licht en geluid of vlekken of flikkeringen voor de ogen: de kenmerken van migraine”, legt Van Leeuwen uit. “Sommige patiënten zijn vooral misselijk en overgevoelig voor licht en geluid. Anderen hebben juist vaak hoofdpijn tijdens of na de aanval en zien lichtflitsen. De aanvallen kunnen per keer sterk verschillen.”
Definitieve en waarschijnlijke diagnose
De diagnose VM kent twee varianten: de definitieve diagnose en de waarschijnlijke diagnose (zie kader). Voor een definitieve diagnose moet er in elk geval tijdens de duizeligheidsaanvallen minstens twee keer sprake zijn geweest van migraine en moeten mensen bekend zijn met migraine in het heden of verleden. Bij een waarschijnlijke VM hebben mensen last van draaiduizeligheid en vertonen ze tijdens een aanval kenmerken van migraine. Alleen zijn ze verder niet bekend met migraine. Of zijn ze vergeten dat ze vroeger migraine hebben gehad. Tussen de laatste migraineaanval en de eerste, meestal een op zichzelf staande duizeligheidsaanval kan lange tijd zitten. “Migraine is vaak hormonaal gekoppeld, Soms zie je dat vrouwen vroeger migraine hadden als ze ongesteld werden. Dat is vervolgens uitgedoofd. En dan komt het bij de overgang weer terug, soms in combinatie met draaiduizeligheid. Je ziet ook dat migraine en VM vaak in de vrouwenlijn voorkomen. Aan de andere kant denken mensen soms dat ze migraine hebben, maar is het eigenlijk spanningshoofdpijn. Bij het stellen van de juiste diagnose is het daarom belangrijk om door te vragen”, benadrukt Van Leeuwen.”
Onbekend maakt onbemind
De International Headache Society (IHS) erkent alleen de definitieve diagnose. De Bárány Society, de internationale vereniging van medisch specialisten en wetenschappers die betrokken is bij vestibulair onderzoek – onder andere naar de ziekte van Ménière – werkt ook met de diagnose waarschijnlijke VM. Van Leeuwen: “Het kan dus zijn dat iemand bij een migraine-neuroloog komt die er nog niet voor open staat. Maar wat mij betreft is het een gelopen race en is het een erkende aandoening. Wel is het nodig om meer bekendheid te geven aan dit ziektebeeld, vooral bij neurologen, KNO-artsen en huisartsen.”
Geruststelling
De precieze oorzaak is niet duidelijk. Er wordt gedacht aan een tijdelijke doorbloedingsstoornis van het evenwichtsorgaan en delen van de hersenen. Ook kan het zijn dat deze gebieden tijdelijk niet goed functioneren. De erkenning van VM heeft in elk geval grote gevolgen voor patiënten. “Door het vaststellen van de definitieve criteria krijgt een groep patiënten bij wie voorheen geen uitsluitsel te geven was, nu wel een diagnose met behandeladvies. Daarnaast is er een vrij grote groep mensen die onterecht gediagnosticeerd is met Ménière, terwijl het in feite gaat om VM. Voor hen betekent dit vaak een geruststelling.”
Ménière of VM?
Gehoorverlies is het cruciale verschil tussen VM en Ménière. Bij VM is er géén sprake van gehoorverlies, bij Ménière wel. Dit gehoorverlies kan enkel- of dubbelzijdig zijn en permanent zijn of alleen optreden voor of tijdens de aanval. Van Leeuwen: “Om uit te sluiten of iemand niet toch Ménière heeft, moet via een gehoortest een audiogram worden gemaakt. Kan een huisarts geen gehoortest afnemen, dan moet altijd worden doorverwezen naar een KNO-arts. Die en de neuroloog kunnen ook een evenwichtsonderzoek (VNG) uitvoeren en eventueel een CT- of MRI-scan laten maken van de hersenen of het slakkenhuis.” De combinatie van migraine en duizeligheid en het uitsluiten van gehoorverlies of andere oorzaken leidt tot de diagnose vestibulaire migraine. “Maar”, waarschuwt Van Leeuwen, “ook de combinatie VM en Ménière kan voorkomen. Globaal zeggen we: migraine en draaiduizeligheid is VM, geen hoofdpijn en wel gehoorverlies duidt op Ménière. En dan kan er ook nog sprake zijn van alleen duizeligheid of van een syndroom, dus meerdere aandoeningen bij elkaar. Er is nog een groot grijs gebied. Je kunt nooit na één aanval zegen: het is a, b of c.”
Wat te doen bij twijfel?
De huisarts kan op basis van de criteria de diagnose VM stellen. Bij twijfel en bij het niet kunnen uitsluiten van Ménière is gedegen onderzoek nodig, dat doet de KNO-arts. In Nederland hebben veel ziekenhuizen een duizeligheidspoli, waar je terecht kunt als de huisarts geen duidelijkheid kan geven. Maastricht, Apeldoorn en sinds kort ook Leiden hebben speciale duizeligheidscentra die landelijk opereren. Van Leeuwen: “Bij ons zitten de KNO-arts en neuroloog naast elkaar en overleggen ook samen waar de cliënt bij is. Wanneer wij aarzelen tussen VM en Ménière, dan kijken we naar wat voor de patiënt het zwaarst weegt. Daar stemmen we de behandeling op af. Als we heel erg twijfelen, dan geven we weleens een injectie in het oor, dat is een behandeling bij Ménière. Minder ingrijpend dan pillen en je ziet snel of het effect heeft of niet.”
Behandeling
Medicijnen tegen VM zijn er niet. Bij misselijkheid kun je zetpillen vragen bij de huisarts. De voornaamste behandeling is volgens Van Leeuwen: uitleggen wat er aan de hand is. “We zien vaak dat mensen na een aanval angstig worden. De onverwachte aanvallen maken onzeker. Ze kunnen dan last krijgen van een lichte vorm van hyperventilatie, wat de klachten kan verergeren. Als we uitleggen dat het gaat om een variant van migraine, dan kan dat geruststellen. Dat blijkt vaak belangrijker dan een therapie met medicatie. Als de aanvallen frequent optreden - zeg twee keer per maand - dan kan je preventief medicatie nemen om aanvallen voorkomen of verminderen. Dat betekent wel dat iemand elke dag pillen moet slikken. Meestal worden bètablokkers of anti-epilepsie medicijnen gebruikt. Bètablokkers drukken het hartritme, daar kan je last van hebben bij intensieve sporten. Anti-epilepsie middelen zijn ook een optie, maar die kunnen cognitieve bijwerkingen geven, waardoor je studie of werk eronder kan lijden. Dat is dus echt een individuele keuze.”
Blijf bewegen!
Of mensen met VM zelf nog iets kunnen doen om de aanvallen te verminderen? “Bewegen is natuurlijk voor alles en iedereen goed. Iedereen van elke leeftijd zou lekker moeten sporten. Dat is goed voor lijf, leden en stemming. Te weinig slaap of overmatig alcoholgebruik kunnen VM-aanvallen stimuleren. Vestibulaire revalidatie is bij VM juist niet gewenst, als er geen balansprobleem is.” Voorspellingen over het verloop zijn lastig. Wel blijkt uit een recent vervolgonderzoek onder vijftig mensen met VM dat na drie jaar 80% niet of nauwelijks nog klachten heeft. Een derde daarvan heeft medicatie gebruikt.
Migraine en evenwicht
Een paar cijfers: 10 tot 15% procent van de bevolking heeft wel eens migraine. En 1% heeft last van VM. Wat veel mensen niet weten is dat ook migraine gekoppeld is aan een overgevoelig evenwichtsorgaan: ze zijn snel wagenziek en het zijn meestal geen liefhebbers van achtbanen.
Criteria definitieve vestibulaire migraine
- minstens vijf matige tot ernstige duizeligheidsaanvallen met een duur van 5 minuten tot 72 uur.
- bekend met migraine, nu of in het verleden
- één of meer migrainekenmerken bij minimaal de helft van de aanvallen. Dit betekent hoofdpijn met minstens twee van de volgende kenmerken: eenzijdig, kloppend, matig of ernstig, toename bij routinematige lichamelijke activiteiten, licht- of geluidgevoeligheid, vlekken of flikkeringen voor de ogen
- een verklaring door andere vestibulaire diagnose of ICHD-diagnose (International Classification of Headache Disorders).
Criteria waarschijnlijke vestibulaire migraine
- minstens vijf matige tot ernstige duizeligheidsaanvallen met een duur van 5 minuten tot 72 uur
- bekend met migraine of migrainekenmerken tijdens aanval
- geen verklaring door andere vestibulaire diagnose of ICHD-diagnose (International Classification of Headache Disorders).
Dit vind je misschien ook interessant:
Publicatiedatum: 15 februari 2021